De LimburgCollectie is de spiegel van de Limburgse samenleving, vastgelegd in collecties van musea, archieven, bibliotheken en verenigingen. Het is een rijke, veelomvattende verzameling van publicaties in of over Limburg en objecten die de geschiedenis van Limburg in zich dragen. Denk aan boeken en oude drukken, kaarten, grafiek, reisverslagen van Jezuïeten, maar ook aan kunstobjecten, artefacten en archiefstukken. Als samenwerkende organisaties willen wij deze Limburgcollectie behouden voor de toekomst, (digitaal) toegankelijk maken, bekendheid geven en op een aansprekende manier laten beleven door een zo breed mogelijk publiek.
Maar wat is er allemaal te vinden in de LimburgCollectie? Om dat te laten zien zullen we iedere maand een bijzonder stuk delen uit een van de collecties van de deelnemende instellingen, verenigingen en musea. Deze maand een artikel over Stichting Kruisen en Kapellen door voorzitter Matheu Bemelmans.
Kruisen en kapellen maken Limburgs landschap uniek
Wie door Limburg rijdt, fietst of wandelt, komt ze overal tegen: de kruisen en kapellen die als monumenten van vroomheid in het Limburgs landschap staan. Ze zijn in de loop van vele eeuwen opgericht als herinnering aan een bepaalde gebeurtenis, voor het inlossen van een belofte, om de zegen van boven te vragen over een goede oogst of als rustplek tijdens een processie.
De oudste nog bestaande wegkruisen dateren uit de 15e eeuw. Enkele kapellen zijn zelfs nog eeuwen ouder. Wat misschien verrassend mag heten: de jongste zijn pas een paar maanden oud, want er komen er elk jaar bij. Regelmatig worden er nieuwe kruisen opgericht en ook nieuwe kapelletjes gebouwd of herbouwd. Vaak op initiatief van omwonenden of heel lokaal opererende werkgroepen. Verspreid over de hele provincie zijn meer dan drieduizend kruisen en kapellen te vinden. Dat maakt Limburg uniek in Nederland. In andere katholieke regio’s als Brabant en Twente kom je ze ook wel tegen, maar niet in de aantallen waarin je ze in het Limburgse landschap vindt.
Honderden vrijwilligers in Limburg zetten zich in voor het onderhoud van dit zogeheten klein-religieus erfgoed. Soms zijn dit leden van lokale stichtingen of werkgroepen, soms vrijwilligers van een parochie, maar heel vaak ook families die soms al generaties lang zorgdragen voor het kruis of kapelletje in hun straat. Als koepel boven al deze lokale initiatieven functioneert al bijna 70 jaar de stichting Kruisen en Kapellen in Limburg. De stichting beheert de objecten niet zelf, maar brengt mensen bij elkaar die dat doen.
Dit gebeurt onder meer op de jaarlijks contactdag die doorgaans op een zaterdag in het voorjaar wordt gehouden. De laatste jaren werd deze steevast door zo’n honderd belangstellenden bezocht. Vanwege de coronapandemie kon de contactdag vorig jaar helaas niet doorgaan en voor dit jaar wordt gedacht aan een online bijeenkomst.
De bestuursleden van de stichting Kruisen en Kapellen vertegenwoordigen allemaal een regio in Limburg, waar zij de contacten met de lokale beheerders onderhouden. Zij trekken aan de bel wanneer ergens iets gerepareerd moet worden en zijn meestal ook zeer goed op de hoogte van de geschiedenis van het klein-religieus erfgoed in hun regio.
Daarnaast geeft de stichting vier keer per jaar het blad Kapellen en Kruisen uit. Dit is ooit begonnen als eenvoudige nieuwsbrief en is uitgegroeid tot een kleurrijk magazine over de achtergronden van het klein-religieus erfgoed in Limburg, met berichten over oude en nieuwe kruisen en kapellen, tradities en devoties, maar ook handige onderhoudstips. De stichting heeft bij het bisdom in Roermond de beschikking over een kantoortje met een uitgebreid archief/documentatiecentrum over kruisen en kapellen in Limburg. Op afspraak is dit te bezoeken.
Afgelopen jaar is een nieuwe website online gegaan, waarvan de kern gevormd wordt door een database met informatie over liefst alle kruisen en kapellen in Limburg. Het digitaliseren van deze gegevens neemt wat tijd in beslag, maar gebeurt wel gestaag. De stichting is ook te vinden op facebook en instagram. Elk wegkruis en elke veldkapel heeft z’n eigen verhaal en kent vaak ook z’n eigen tradities, die door de inzet van vele vrijwilligers levend gehouden worden.
Coöperatie Erfgoed Limburg U.A.
Steegstraat 5
6041 EA Roermond
