De LimburgCollectie uitgelicht #16: De Dag van het Kasteel

De LimburgCollectie is de spiegel van de Limburgse samenleving, vastgelegd in collecties van musea, archieven, bibliotheken en verenigingen. Het is een rijke, veelomvattende verzameling van publicaties in of over Limburg en objecten die de geschiedenis van Limburg in zich dragen. Denk aan boeken en oude drukken, kaarten, grafiek, reisverslagen van Jezuïeten, maar ook aan kunstobjecten, artefacten en archiefstukken. Als samenwerkende organisaties willen wij deze LimburgCollectie behouden voor de toekomst, (digitaal) toegankelijk maken, bekendheid geven en op een aansprekende manier laten beleven door een zo breed mogelijk publiek.

Wat is er allemaal te vinden in de #LimburgCollectie? Om dat te laten zien zullen we iedere maand een bijzonder stuk delen uit een van de collecties van de deelnemers en partners. In het teken van de Dag van het Kasteel op 6 juni kunt u deze maand lezen over de verwoestingen die de bijzondere kastelen en landhuizen in onze provincie soms moesten doorstaan. Dit in lijn met het thema van deze editie van de Dag van het Kasteel: 'een ramp is van alle tijden'. 

De Dag van het kasteel – 6 juni

Dit jaar vindt er weer een editie plaats van de Dag van het Kasteel. 6 juni staat in het teken van ‘Een ramp is van alle tijden’. In 2022 is het namelijk 350 jaar geleden dat het Rampjaar 1672 plaatsvond. Vele kastelen en buitenplaatsen werden slachtoffer van de verschillende troepenmachten die Nederland binnendrongen. Zij lieten een spoor van verwoesting achter.

Verwoeste kastelen

Zo ook in Limburg. De Kasteelruïne van Valkenburg is misschien wel het bekendste voorbeeld. In 1672, aan het begin van de oorlog, werd het kasteel bezet door de Franse troepen met als doel Maastricht te veroveren. Op 6 december slaagden de Staatse troepen, onder leiding van stadhouder Willem III van Oranje, erin om het kasteel te heroveren. Om te voorkomen dat het kasteel opnieuw een bedreiging zou kunnen vormen, besloten de Staatse troepen om het op 10 december 1672 op te blazen. Daarmee werd het definitief verwoest.

De kasteelruïne in Valkenburg. 

Daarnaast zijn er in Limburg meerdere kastelen verwoest door de Franse troepen. Zo is Kasteel Lichtenberg zwaar beschadigt geraakt tijdens een van de bekendste militaire gebeurtenis uit het Rampjaar: het beleg van Maastricht. Koning Lodewijk XIV hechtte grote waarde aan Maastricht en zag het als steunpunt voor alle operaties in het Rijnland. Stadhouder Willem III van Oranje stuurde vanuit het Limburgse kasteel Eijsden de troepen aan om te voorkomen dat de stad in Franse handen viel. Het draaide uit op een ramp. Binnen slechts twee weken werd de stad ingenomen door de Fransen.

De kasteelruïne op de Lichtenberg bij Maastricht. 

Ook de kastelen Wittem en de Dohm werden het slachtoffer van het oorlogsgeweld en leden zware vernielingen door de Franse troepen. In Noord-Limburg werd ook het Genneper Huys beschadigd door de Franse troepen. Het kasteel was een belangrijk verdedigingspunt van de Oostgrens, maar de Staatse troepen waren te laat met de bevoorrading. Hierdoor waren er te weinig wapens en manschappen aanwezig en werd het kasteel vrij snel veroverd door de Fransen. Bij de terugtocht van de Franse troepen hebben zij een groot deel van het kasteel verwoest.

De ruïne van het Genneper Huys. 

Rampen zijn van alle tijden

De actualiteit toont aan dat rampen van alle tijden zijn. Zo begon in 2020 de Corona pandemie en werd Limburg in 2021 getroffen door overstromingen. Kastelen en buitenplaatsen hebben in hun lange geschiedenis te maken gehad met verschillende soorten rampen, maar gelukkig zijn er nog vele mooie monumenten bewaard gebleven. Kastelen werden na moeilijke tijden vaak weer heropgebouwd en sommige kastelen kregen een herbestemming. 

Het terrein van kasteel Herkenbosch overstroomde in juli 2021. 

Zo ook Kasteel Borgharen. Dankzij subsidies en crowdfunding hebben de eigenaren al een groot gedeelte van het complex kunnen restaureren. Daarnaast is het gelukt om enkele stukken van de inboedel die verkocht werden terug te kopen. Een voorbeeld zijn de doeken van De Lovinfosse. Ze werden gemaakt voor het kasteel in 1790. In 2008 werden de twaalf schilderingen uit de chambre romaine echter verkocht door de voormalige eigenaar. Een ramp! Gelukkig zijn de doeken na een jarenlange zoektocht teruggevonden en teruggekocht met de hulp van crowdfunding en de steun van de Stichting Limburgse Kastelen.

Kasteel Borgharen. 

Dit voorbeeld laat zien dat er na elke ramp ook zeker hoop gloort. Door de schouders eronder te zetten en te zoeken naar mooie oplossingen kunnen we ervoor zorgen dat ook in de toekomst genoten kan worden van de bijzondere kastelen, buitenplaatsen en verhalen die onze provincie rijk is.